Is Apple terug in de race? Ik ben erg verheugd dat 't Apple (Steve Jobs) gelukt is het Mac OS (besturingssysteem) weer onder de aandacht van een breder publiek te krijgen. Het is nog niet zo'n groot marktaandeel (ongeveer 5% wereldwijd), maar 't zal hoop ik, de makers in Seattle van wat ik noem 'de niveauverlagende standaard' wakker schudden.
Ik heb me weleens afgevraagd wat nou de reden van het succes van Microsoft is. Er zijn een paar oorzaken voor te noemen:
- In het MS-DOS tijdperk bleken spelletjes en meer serieuze programma's gemakkelijk te kopiëren.
- In de tijd dat de 'PC' z'n intrede deed was 'ie duur en waren er merken als Sinclair, Atari, Acorn en Commodore die 'te min' waren voor de gemiddelde computergebruiker, en dat terwijl zeker Atari en Acorn besturingssystemen aan boord hadden die superieur waren aan dat van 'de PC'. Pas toen 'ie betaalbaar werd -de PC-, kwam het succes.
- Microsoft presteerde het een enorme inhaalslag te leveren toen bleek dat MacOS met z'n -wat Bill Gates toen vond "kinderachtige vensters"- succes begon te krijgen.
- Het QWERTY-effect: de letters op een toetsenbord hebben een zeer bepaalde indeling omdat in de tijd dat typemachines nog volledig mechanisch waren, de armpjes waarop de letters bevestigd waren vast zouden komen te zitten. Computerfabrikanten bleven die volgorde aanhouden omdat hele generaties typistes 10-vingerig blind hadden leren typen op die mechanische ondingen. Het huidige toetsenbord danken we dus aan het toeval en afhankelijkheid van een groot aantal gebruikers.
Een Opel Astra en een Volkswagen Golf zijn prima auto's. Het zijn de populairste -maar ook de minst avontuurlijke- auto's. Voor hetzelfde geld koop je een èchte Lancia of Alfa Romeo, met alle raffinement in het ontwerp dat de Italiaanse auto-constructeurs de afgelopen decennia in de racerij hebben opgedaan en waarmee je bochten veel veiliger neemt dan met de eerder genoemde massaproducten. Bij de één moet je veel durf hebben om een bocht te nemen, voor de ander geldt dat je zo n auto wel moet dùrven kopen…
Philips bracht ooit de allerbeste videorecorder uit (bezitters ervan claimen dat ie dat nog steeds is). Toch heeft VHS gewonnen. Betamax heeft 't publiekelijk verloren maar wordt nog wel professioneel gebruikt. Naar verluidt kon Philips nooit winnen omdat 't concern weigerde pornomateriaal uit te brengen.
De wereld zit vol QWERTY-effecten. De onhandige tekstbewerker Wordperfect is allang voorbijgestreefd door veel betere produkten. Toch wordt deze nog veel toegepast, omdat iedereen het gebruikt, het in z'n vingers heeft zitten en het 't uitwisselen van bestanden makkelijk maakt. Betere technologie hoeft er niets mee te maken te hebben. Er zijn al veel betere systemen voor het invoeren van letters ontworpen (Velotype), zonder succes. En alle reclame-makers wonen in Amsterdam omdat alle reclame-bureaus in Amsterdam zijn gevestigd (en omgekeerd).
Voor Windows geldt ook het QWERTY-effect: oorspronkelijk was de PC een boekhoudmachientje, maar toen Microsoft in de gaten kreeg dat Apple succesvol werd met z n WIMP-systeem (Windows, Icons, Mouse, Pointer) werden inderhaast grafische kaarten ontwikkeld die je in zo n PC kon plakken (plakwerk). Nog steeds is te merken dat de muis geen onderdeel is van het basisontwerp. Observeer maar eens hoe soepel en zonder schokken de mouse-pointer bij een Apple of Acorn over het scherm beweegt en hoe onbeheersbaar die eigenlijk is onder Windoze. Enfin, via CGA, Hercules en allerlei andere kaarten (VGA, SVGA) ging de PC een beetje op Apple, Acorn, Atari en Amiga lijken en doordat de grootste gemene deler van het publiek allang blij was dat ze een muis in hun handen konden nemen won het slechtste (QWERTY)-systeem.
De publieke omroepen, in het bijzonder de VPRO, maken de beste TV-programma s. Toch zijn RTL4 en Veronica het populairst; er schijnt een zekere angst te zijn om naar die, wat meer van de intelligentie eisende programma s te kijken (nu althans, in de tijd van Barend Servet en Sjef van Oekel was de VPRO zeer goed bekeken; zelfs Koot & Bie en Jiskefet zijn er niet voor een groot publiek). Met computers zie je eigenlijk hetzelfde. Het grote publiek heeft angst voor technologische vernieuwingen, ook al weet het dat bijvoorbeeld een Sun Workstation, Apple Mac of een RISC OS computer uiteindelijk veel goedkoper zijn en veel sneller en gemakkelijker werken dan een computer met Windows95.
Het QWERTY-effect wordt niet gebruikt voor het verbéteren van beleid als wel voor het góedpraten van slecht beleid. Het concept strategisch handelsbeleid kan makkelijk worden misbruikt om ouderwets protectionisme te handhaven en nieuwe ontwikkelingen in de weg te staan. QWERTY-economie werpt een bijzonder licht op economische ontwikkeling en groei.
Als een stad of een land door welk historisch ongeluk dan ook een bedrijfstak herbergt, heeft het een groeimotortje binnen de grenzen dat niet snel meer zal vertrekken. Geen fiscaal voordeel, geen riant bedrijfspand, geen file-vrije snelweg, geen loonverschil lokt de reclamewereld weg uit Amsterdam. Starters in de branche kiezen doorgaans de bestaande agglomeratie als locatie, vaak ten nadele van nieuwe klanten die in de rest van het land gevestigd zijn. En voor het gebruik van computers geldt hetzelfde: al bewijs je keihard de voordelen van een beter systeem, men blijft volharden in 'het geloof' in het oude en gecompliceerde systeem. Dat is de enige reden waarom Mac OS, niet 'populair' -lees 'des volks'- is. Toch zijn er in Nederland -vooroplopend zoals met alles- inmiddels meer dan 7% gebruikers en wereldwijd meer dan 5%. Allemaal waaghalzen en VPRO-kijkers?
André van den Berg
Uitgegeven: 26-7-1999 16:18