De Dienst Justitiële Inrichtingen
De Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) verzorgt in opdracht van het Ministerie van
Justitie de tenuitvoerlegging van vrijheidsbenemende straffen en maatregelen. Personen die
moeten worden ingesloten, komen terecht in een justitiële inrichting: een huis van
bewaring, een gevangenis, een justitiële jeugdinrichting of een TBS-inrichting.
DJI is een agentschap van het Ministerie van Justitie. Een agentschap is een
vorm van interne verzelfstandiging binnen de rijksoverheid.
De minister van Justitie stelt de kaders vast voor de tenuitvoerlegging van vrijheidsbenemende straffen en maatregelen. De minister bepaalt ook het totale aanbod aan detentie- en behandelvormen. DJI is een uitvoeringsorganisatie. Binnen de vastgestelde kaders bepaalt DJI zelf de manier waarop zij omgaat met de ingeslotenen in de inrichtingen. Als ontwikkelingen daartoe aanleiding geven, adviseert DJI de minister over mogelijke bijstellingen van het vastgestelde beleid.
DJI krijgt een budget van het ministerie. In 1998 bedroeg het DJI-budget ruim 1,7
miljard gulden, meer dan een kwart van de totale justitiebegroting.
Justitie draagt zorg voor de rechtsorde door rechtsregels op te stellen, conflicten op te lossen en door misdaad te bestrijden. Misdaadbestrijding gebeurt enerzijds door misdaad te voorkomen. Maar ook door de opsporing, vervolging en berechting van daders.
Iemand die de wet overtreedt, kan door de politie worden aangehouden. Op last van het
Openbaar Ministerie kan daarop voorlopige hechtenis volgen. De verdachte wordt dan
geplaatst in een huis van bewaring, dat onder zorg van DJI valt. Vervolgens kan de rechter
een vrijheidsstraf of een vrijheidsbenemende maatregel opleggen. Als dat gebeurt, komt de
veroordeelde eveneens terecht in een van de inrichtingen van DJI. DJI is daarmee de
laatste schakel in de strafrechtketen.
Vrijheidsbenemende straffen en maatregelen
Een vrijheidsbenemende straf is bedoeld als
vergelding voor het gepleegde delict en als beveiliging van de maatschappij. Alleen maar
opsluiten is echter niet voldoende. Aan het eind van hun straf staan de ingeslotenen
immers weer in de vrije samenleving. Zonder begeleiding tijdens het verblijf in een
justitiële inrichting is de kans groter dat zij weer op het criminele pad raken. DJI wil
de ingeslotenen perspectief bieden op een succesvolle terugkeer in de samenleving. Naast
bewaking is daarom zorg en begeleiding nodig. De intensiteit van de zorg en begeleiding is
afhankelijk van de motivatie van de ingeslotenen: alleen gemotiveerde ingeslotenen komen
in aanmerking voor programma's die hen zo goed mogelijk op hun terugkeer voorbereiden.
Bij een vrijheidsbenemende maatregel gaat het niet om een vergeldingsmiddel voor het
gepleegde delict, maar om een (psychiatrische) behandeling. Een dader die een maatregel
krijgt opgelegd, lijdt aan een psychiatrische of persoonlijkheidsstoornis of aan een
ernstige achterstand in zijn of haar ontwikkeling. Deze stoornis heeft (mede) geleid tot
het plegen van het delict. Het doel van de behandeling is allereerst ervoor te zorgen, dat
het gevaar op herhaling van het misdrijf zo klein mogelijk wordt. Zolang de behandeling
niet tot resultaat heeft geleid, kan de ingeslotene niet in de maatschappij terugkeren.
Wanneer iemand wordt verdacht van een misdrijf, beslist de rechter-commissaris om te beginnen of voorlopige hechtenis moet worden opgelegd. Dit hangt allereerst af van de ernst van het misdrijf en van de 'hardheid' van de verdenking. Verder wordt gekeken naar de risico's als de verdachte geen voorlopige hechtenis zou worden opgelegd.
Als de rechter vindt dat bewezen is dat de verdachte het misdrijf heeft gepleegd, legt
hij een straf of een maatregel op. De keuze tussen een staf en een maatregel hangt samen
met de vraag of de verdachte volledig verantwoordelijk kan worden gesteld voor het
misdrijf. Als dit niet (of maar gedeeltelijk) het geval is vanwege een psychische stoornis
of onvolwassenheid en er hierdoor ook gevaar bestaat op herhaling van het misdrijf, dan
zal de rechter eerder voor een maatregel kiezen. Het is ook mogelijk dat de rechter zowel
een straf als een maatregel oplegt.
