| Overzicht Achtergronden | < Vorig artikel | Volgend artikel > |

Eigenschappen van een Steunpunt en aandachtspunten i.v.m. het functioneren ervan.

De Stichting Vrijwillig Leven stelt zich voor dat een Steunpunt, wil het in een behoefte voorzien en een redelijke kans maken door zowel de overheid als door brede lagen van de bevolking te worden geaccepteerd, aan een aantal eisen zal moeten voldoen. De hieronder vermelde gewenste eigenschappen en zorgvuldigheidseisen zijn een summiere samenvatting van ideeën en meningen die door bestuur en adviseurs van de Stichting in de afgelopen jaren zijn geformuleerd en enigszins uitgewerkt (zie bijlage 1). Ze moeten worden beschouwd als voorlopige richtlijnen die, aan de hand van ervaringen die hopelijk in de komende jaren zullen worden opgedaan, uiteraard aangepast en/of gewijzigd kunnen worden.

Enkele eigenschappen van een Steunpunt

- De voorziening dient goed bereikbaar te zijn; zou mogelijk in een reeds bestaand zorgcentrum gevestigd kunnen worden
- De toegang dient laagdrempelig, dus cliënt-vriendelijk te zijn
- De medewerkers worden op de laatstgenoemde eigenschap geselecteerd; hun aantal zal aanvankelijk beperkt zijn tot enkele gekwalificeerde personen waaronder een arts, een psycholoog en een verpleegkundige of maatschappelijk werker. De eerste gesprekken (intake) worden liefst met een van deze laatste twee gevoerd.
- Er dient duidelijkheid te zijn omtrent de te bieden hulp en er is volstrekte vertrouwelijkheid.

Zorgvuldigheidseisen

Het Steunpunt dient na te gaan:
- of de hulpvrager een ingezetene van Nederland is
- of bij de hulpvrager sprake is van een aanhoudend verlangen naar levensbeëindiging
- of het verzoek in vrijheid is gedaan
- of er een deugdelijke wilsverklaring is gedeponeerd
- of er alternatieven zijn overwogen (levenshulp). De arts van het Steunpunt onderzoekt de afwegingen die tot de wens naar levensbe‘indiging hebben geleid, met name of de consequenties worden onderkend; hij gaat na of het besluit zorgvuldig is genomen maar geeft geen oordeel erover. Bij jonge meerderjarigen zal bijzondere aandacht worden besteed aan de motivering
- of er geen twijfel is omtrent de wilsbekwaamheid van de hulpvrager; hierover heeft de arts van het Steunpunt contact met de huisarts en/of behandelend arts. Verder dient te worden nagegaan of er curatele of bewind is, of er een financiële noodsituatie is zoals b.v. een dreigend of reeds aangevraagd faillissement, afpersing, chantage en dergelijke. Ook moet worden nagegaan of er geen ernstige psychiatrische voor-geschiedenis is (volgens de normen van het algemeen aanvaard DSM, het Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) die de weloverwogenheid van het verzoek in twijfel trekt. Bij onzekerheid hieromtrent kan de arts van het Steunpunt een psycholoog of psychiater consulteren voor een "second opinion".
- of een schriftelijke wilsverklaring is opgesteld waarin om medische hulp bij onverhoopte complicaties wordt gevraagd (verzoek om euthanasie, bij noodzaak)
- of er afspraken zijn gemaakt omtrent beschikbaarheid van een arts rond het tijdstip van innemen van het middel
- of de directe omgeving van betrokkene is geïnformeerd en, indien nodig en gewenst, kan worden bijgestaan (nazorg voor de naasten)

N.B. Hoewel grote zorgvuldigheid gewenst is, kan moeilijk van de aanvrager worden verwacht dat hij, kort voor zijn zelfgekozen levensbeëindiging, dus in een zeer ernstige, zorgelijke gemoedstoestand, terwille van de zorgvuldigheid, een groot aantal "administratieve horden" zou moeten nemen. In de meeste gevallen zou het contact tussen een meerderjarige, wilsbekwame hulpvrager met zijn meelevende (huis)arts en het Steunpunt, voldoende moeten zijn om de zorgvuldigheid van het verzoek vast te stellen en om een perspectiefloos leven vrijwillig en op een humane manier te mogen be‘indigen.

Verantwoordelijkheid

De verantwoordelijkheid voor het zelfgekozen sterven ligt natuurlijk bij de hulpvrager. Het Steunpunt heeft een dienstverlenende rol. De arts van het Steunpunt geeft, na uitvoerige controle op zorgvuldigheid, motivering en wilsbekwaamheid, (zie boven), toestemming voor verstrekking van het middel. Het uitschrijven van een recept kan zowel door deze arts als door de (huis)arts van de hulpvrager worden gedaan, maar het Steunpunt zou wettelijk mede aansprakelijk moeten zijn. Gezien deze aansprakelijkheid zal verstrekking van middelen alléén na de beoogde wetswijziging kunnen plaats vinden. Het Steunpunt zou dan door de overheid als legale verstrekker van thanatica erkend moeten worden. Blijft de vraag hoe gehandeld moet worden in de tijd tot de beoogde wetswijziging. Het kan niet juist zijn dat in die periode een groot aantal mensen gedwongen zal worden tot een niet-humane, gewelddadige dood dan wel tot een verplichte voortzetting van een niet langer gewenst leven. De SVL is van mening dat in de genoemde interim-periode, een gedoogbeleid van de overheid (zoals in recente jaren voor de euthanasie wordt toegepast) de enige juiste oplossing zou zijn.

Risico's

Er kan een aantal maatregelen worden genomen om oneigenlijk gebruik van thanatica zo veel mogelijk te voorkomen. Deze maatregelen zijn gericht tegen zowel impulsief handelen als tegen misbruik (criminaliteit).
- het thanaticum zou uit een combinatie van verschillende middelen kunnen bestaan; het zou braakverwekkend kunnen zijn en slechts worden verdragen als gedurende één of meer dagen eerst een antibraakmiddel werd ingenomen. (als voorzorg tegen impulsiviteit).
- het middel zou dusdanig "gemerkt" kunnen worden dat, na inname, sporen ervan nog geruime tijd in het lichaam zijn aan te tonen (tegen criminaliteit).
- er worden harde afspraken gemaakt met de verstrekkende apotheker over tijdstip en methode van leveren alsmede over het terug bezorgen van middelen wanneer deze niet zijn ingenomen.

N.B. Een overheid die na adequate wetswijziging de verstrekking van middelen door een Steunpunt sanctioneert, zal een zeker risico moeten accepteren. Een dergelijke acceptatie is niet uitzonderlijk. Er zijn talrijke voorbeelden te geven van "voorwaarde-scheppend" handelen van de overheid waarbij aanzienlijke risico's worden aanvaard: er worden immers vergunningen voor vuurwapenbezit uitgegeven, rijbewijzen verstrekt en TBS-bestraften krijgen proefverlof. In dergelijke gevallen zal het wel eens voorkomen dat er slachtoffers vallen; het zijn risico's die door de wetgever en de samenleving worden aanvaard. Zelfs het uitoefenen van de geneeskunst door van overheidswege bevoegde medici kan incidenteel tot dodelijke ongelukken leiden.

---